Geçtiğimiz iki hafta boyunca Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğunu (DEHB), olası sebeplerini/ bu bozukluk için risk faktörlerini ele almıştım. Bugün; yine aynı çerçevede ve anne-babalardan sıklıkla duyduğum bir soruyu ele almak istiyorum: ‘’Dikkat Testi, Dikkat Eksikliği Testi, ya da Hiperaktivite Testi yapıyor musunuz?’’
Öncelikle alanımızla ilgili şunu söyleyebilirim; hiçbir test tek seferde ve tek başına ‘röntgen ya da kan testi sonucu’ gibi ‘bu kişide kesin şu var’ gibi bir şey dedirtemez. Kaldı ki; röntgen veya kan testinde bile klinik değerlendirme ve öneri için hekimimize tekrar ulaşıp, sonuçları gösteriyor ve ona göre bir yönlendirme bekliyorken, insan beyni, insan zihni ve zihinsel süreçler, bu süreçlere etki edebilen genetik ve çevresel faktörler söz konusu olduğunda durum biraz daha fazla farklılaşıyor… Değerlendirme zamana yayılıyor ve ciddi klinik gözlem, tetkik ve yorumlama istiyor. Buradan yola çıkarak şunu söyleyebilirim ki; DEHB gibi nörokimyasal temelli davranış çeşitlilikleri gördüğümüz psikolojik bozukluklarda birçok farklı faktörü değerlendirmeye tabi tutmayı hedefleyen bütüncül bir yaklaşım en uygun olandır.
Çoğu psikolojik vakada her şeyden önce ilgili olabilecek fizyolojik ve/veya nörolojik muayenenin yapılması gerektiğini düşünüyorum. Dolayısıyla söz konusu vakalarda da ilk önce; ilgili alanlardaki tıp hekimlerimize yönlendirerek gerekli muayenelerin yapılması için danışanlarıma yönlendirme yapıyor, benimle birlikte olan süreçte de bu bilgiler ışığında ilerliyorum. Sonrasında da gönül rahatlığıyla kendi alanımda yaptığım uygulamaları daha sağlıklı değerlendirebiliyorum. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite için de aynı süreç geçerli…
Gelelim DEHB için klinik-psikolojik olarak değerlendirmeye… Geçmiş yıllarda, teknolojinin ve bilimin günümüze göre daha yetersiz kaldığı yıllarda, sıklıkla kullanılan görsel bellek, hafıza, görsel algı gibi testler DEHB tanısı için yeterli sayılabiliyordu. Burada dikkat edilmesi gereken kanımca şudur; klinik anlamda yeterli bir bilgi toplamadan, ayrıntılı bir öykü almadan tek seferde değerlendirme yapmak hatalı bir tanıya sürükleyebilir, dolayısıyla durum bambaşkayken DEHB tanısı ile karşılaşılabilir. Araştırmalara göre DEHB tablosunda ayırıcı tanı olarak dikkat edilmesi gereken psikolojik durumlar çoğunlukla şu şekildedir; öğrenme bozukluğu, zekâ geriliği, dikkat eksikliğine yol açabilen depresyon ve kaygı bozukluğu, davranım bozukluğu, nörolojik rahatsızlıklar (epilepsi) ve nöro-gelişimsel bozukluklar. Dolayısıyla, bunları göz önünde bulundurmadan, bu tablolara uygun klinik gözlem ve değerlendirme de yapmadan, sadece DEHB ile ilgili test yaparak bir çocuğa ‘sen de DEHB var’ demek ciddi ve hatalı bir adım olacaktır diye düşünüyorum. Ya çocuğunuzda DEHB değil de; depresyon ya da kaygı bozukluğu var ise?
Gelelim yazımın başında bahsettiğim; danışan adaylarından telefon kanalıyla sıklıkla duyduğum sorunun cevabına: ‘Evet, yapıyorum’ J . Gelişen bilim ve teknoloji sayesinde bilgisayar başında uygulanabilen, ortalama 20 dakika süren ve yapan kişinin ‘‘DİKKAT, ZAMANLAMA, DÜRTÜSELLİK ve HİPERAKTİVİTE’’ becerilerini ayrı ayrı hem kişinin yaş ve cinsiyet grubu normlarına göre hem de kişinin kendi performans çizgisine göre değerlendirebilen MOXO Dikkat Testini uyguluyorum. Test öncesi ve sonrasında da yukarda bahsettiğim gibi; daha sağlıklı değerlendirildiğine inandığım çerçevede rotamı belirliyor, danışanlarımı da ona göre yönlendirmeye çalışıyorum. Bu anlamda bilgi ve destek almak isteyen kişiler bana www.gizemceviker.com, gizemceviker@gmail.com, ya da sosyal medya hesaplarımdan (psikolog doktor gizem çeviker) bana ulaşabilirler.
Keyifli hafta sonları…
(MOXO Dikkat Ölçme Testi; 6-12 yaş arası çocuklar ve 13-60 yaş arası yetişkinler için geliştirilmiş ADHD-DEHB (Attention-Deficit Hyperactivity Disorder = Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu) tanısına yardımcı olan , bilgisayar üzerinden yapılan görsel ve işitsel çeldiricilerin olduğu “online” dikkat ölçme testidir .MOXO , Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğunun dört ana semptomu olan dikkat eksikliği , zamanlama problemi , dürtüsellik ve hiperaktivitenin objektif olarak ölçülmesini sağlayan bir testtir.)
